Türkiye’de ticari hayatın en önemli unsurlarından biri olan irsaliye, mal ve hizmet teslimlerinin yasal olarak belgelendirilmesini sağlar. İşletmelerin Türkiye’deki faaliyetlerinde, sevk edilen malların veya sunulan hizmetlerin resmî kayıt altına alınması Vergi Usul Kanunu kapsamında zorunludur.
İrsaliye, malın veya hizmetin bir yerden başka bir yere gönderildiğini belgeleyen resmî evraktır ve Türkiye’de her ölçekteki işletme için muhasebe, denetim ve vergi uyumu açısından kritik öneme sahiptir.
İrsaliye Nedir?
İrsaliye, Türkiye’de yürürlükte olan Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde tanımlanan bir gönderi belgesidir. Malın taşındığı, teslim edildiği veya iade edildiği her durumda düzenlenmesi gerekir.
Türkiye’de irsaliyenin temel amacı, malın göndericisi, alıcısı, miktarı ve cinsi gibi bilgileri kayıt altına alarak ticari işlemin doğruluğunu belgelemektir.
İrsaliye bulundurmadan yapılan mal taşımaları Türkiye’de VUK 230. madde uyarınca usulsüzlük cezasına tabidir. Bu nedenle, Türkiye’de faaliyet gösteren tüm işletmelerin irsaliye düzenleme yükümlülüğünü eksiksiz yerine getirmesi gerekir.
Türkiye’de Kullanılan İrsaliye Türleri
Türkiye’de irsaliyeler, ticari işlemin niteliğine göre farklı türlerde düzenlenir. Her biri belirli bir amaca hizmet eder ve ayrı şekil şartlarına tabidir.
1. Sevk İrsaliyesi
Türkiye’de en yaygın kullanılan irsaliye türüdür. Malın bir noktadan başka bir noktaya taşınması halinde düzenlenir.
Sevk irsaliyesi olmadan yapılan mal sevkiyatları Türkiye’de idari para cezası gerektirir.
Bu belge, sevkiyat sırasında araçta bulundurulmalı ve malın fiilen taşındığı anda düzenlenmelidir.
2. İade İrsaliyesi
Türkiye’de malın ayıplı, eksik veya yanlış teslim edilmesi durumunda kullanılır.
İade irsaliyesi, geri gönderilen malların resmî olarak kayıt altına alınmasını sağlar ve stok kayıtlarıyla muhasebe kayıtlarının tutarlılığını korur.
3. Transfer İrsaliyesi
Türkiye’de aynı işletmenin farklı depoları, mağazaları veya üretim tesisleri arasında yapılan mal transferlerinde kullanılır.
Bu belge, şirket içi stok yönetimi ve iç denetim açısından büyük önem taşır.
4. Konsinye İrsaliyesi
Türkiye’de sık görülen bir uygulama olarak, mülkiyeti devredilmeden başka bir işletmeye satış amacıyla mal gönderildiğinde düzenlenir.
Bu irsaliye türü, malın satılmak üzere gönderildiğini ancak mülkiyetin satış anında devredileceğini gösterir.
Fatura ve İrsaliye Arasındaki Fark Nedir? Türkiye’deki Uygulama Şekli
Türkiye’de işletmeler arasında en sık karıştırılan iki belge türü fatura ve irsaliyedir.
Fatura, satış işleminin gerçekleştiğini ve vergisel yükümlülüğün doğduğunu gösterirken, irsaliye yalnızca malın hareketini belgeleyen bir dokümandır.
Kısaca:
- İrsaliye, Türkiye’de malın taşındığını veya teslim edildiğini gösterir.
- Fatura, Türkiye’de satış işleminin tamamlandığını gösterir.
Ayrıca Türkiye’de “İrsaliyeli Fatura” uygulaması da bulunmaktadır. Bu belge, hem sevk hem satış işlemini aynı anda belgelendirir ve işletmelerin belge düzenleme sürecini kolaylaştırır.
Türkiye’de E-İrsaliye Uygulaması
Türkiye’de dijitalleşme süreciyle birlikte, e-irsaliye sistemi 2018 yılında Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından yürürlüğe konmuştur.
E-irsaliye, kağıt irsaliye ile aynı hukuki geçerliliğe sahip olup, elektronik ortamda düzenlenir, iletilir ve saklanır.
Türkiye’de e-irsaliyenin avantajları:
- Kağıt, baskı ve arşivleme maliyetlerini ortadan kaldırır.
- Türkiye’deki denetim süreçlerinde belgeye hızlı ve güvenli erişim sağlar.
- Sevkiyat doğrulamasını dijital ortamda kolaylaştırır.
- Hatalı veya eksik belge riskini önemli ölçüde azaltır.
Türkiye’de 2025 itibarıyla, yıllık brüt satış hasılatı 10 milyon TL ve üzeri olan işletmeler için e-irsaliye zorunludur.
Ancak Türkiye’de e-fatura kullanıcısı olan tüm firmalar, gönüllü olarak e-irsaliye sistemine geçiş yapabilir.
Türkiye’de İrsaliye Düzenlemenin Yasal Dayanakları
İrsaliye düzenleme zorunluluğu Türkiye’de aşağıdaki yasal dayanaklara sahiptir:
- Vergi Usul Kanunu (VUK) Madde 230-231
- Türk Ticaret Kanunu (TTK) Madde 21
- 509 No’lu E-İrsaliye Uygulama Tebliği
Bu düzenlemeler, Türkiye’de irsaliye üzerinde bulunması gereken bilgileri, düzenleme sürelerini ve muhafaza koşullarını açıkça belirler.
Belirtilen şartlara uymayan işletmeler, Türkiye’de özel usulsüzlük cezaları ile karşılaşabilir.
Neden ÖzbekCPA? Türkiye’de İrsaliye Süreçlerinde Güvenilir Çözüm Ortağınız
ÖzbekCPA, Türkiye’de faaliyet gösteren yerli ve yabancı sermayeli şirketlere, irsaliye süreçlerinin dijitalleştirilmesi, e-irsaliye entegrasyonu ve vergi mevzuatına tam uyum konularında profesyonel destek sağlar.
Uzman ekibimiz, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Türkiye’deki sistemleriyle tam entegrasyon sağlayarak irsaliyelerin hatasız, zamanında ve mevzuata uygun şekilde düzenlenmesini garanti eder.
Doğru yönetilen irsaliye süreçleri, Türkiye’de işletmelere hem stok yönetiminde verimlilik, hem de vergi denetimlerinde güvenilirlik kazandırır.
Eğer siz de Türkiye’de irsaliye süreçlerinizi dijital ortama taşımak ve yasal risklerden korunmak istiyorsanız, ÖzbekCPA ekibi sizin için doğru çözüm ortağıdır.
Türkiye’de irsaliye süreçlerinin yönetimi, e-irsaliye geçişi veya vergi uyumu konularında profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
ÖzbekCPA olarak, Türkiye’deki faaliyetlerinizin mevzuata tam uyumlu, güvenli ve sürdürülebilir şekilde ilerlemesi için yanınızdayız.
