Vergi anlaşmaları, ülkeler arasında ekonomik iş birliğini kolaylaştırmak, çifte vergilendirmeyi önlemek ve uluslararası yatırımlar için öngörülebilir bir vergi altyapısı oluşturmak amacıyla yapılır. Bu anlaşmaların hazırlanma süreci, oldukça teknik, çok taraflı ve dikkatli bir müzakere sürecini gerektirir.
Türkiye, hem OECD üyesi bir ülke hem de sermaye ithal eden gelişmekte olan bir ekonomi olarak, vergi anlaşmalarının hazırlanmasında aktif bir politika izlemektedir. Bu yazıda, vergi anlaşmalarının nasıl hazırlandığını, Türkiye’nin sürece nasıl katıldığını ve ne gibi stratejik tercihler yaptığını ele alacağız.
1. Vergi Anlaşması Nedir?
Vergi anlaşmaları, iki devlet arasında yapılan, aynı gelir üzerinden her iki ülkede vergi alınmasını önlemeyi amaçlayan ikili anlaşmalardır. Bu anlaşmalar sayesinde:
- Çifte vergilendirme önlenir
- Vergi belirsizlikleri azaltılır
- Yatırım ortamı iyileştirilir
- Vergi kaçırma ve vergi erozyonu ile mücadele edilir
2. Vergi Anlaşmalarının Hazırlık Süreci
a. Politika Belirleme
Her ülke öncelikle kendi ekonomik ve mali çıkarlarını belirler. Türkiye’de bu süreç, Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) koordinasyonunda yürütülür. Türkiye bu aşamada, kaynak ülke olarak vergilendirme hakkını korumaya özen gösterir.
b. Model Anlaşma Kullanımı
Hazırlık aşamasında ülkeler, genellikle şu iki model anlaşmadan yararlanır:
- OECD Model Anlaşması (gelişmiş ülkeler için)
- BM Model Anlaşması (gelişmekte olan ülkeler için)
Türkiye, her iki modele de hâkim olmakla birlikte, genellikle kendi ihtiyaçlarına göre harmanlanmış bir “Türkiye Model Anlaşması” metniyle müzakerelere başlar.
c. Müzakere Süreci
İlgili ülkeler arasında karşılıklı toplantılar düzenlenir. Her iki taraf da:
- Mukimlik kriterleri
- Daimi işyeri tanımı
- Pasif gelirlerin (faiz, temettü, telif) vergilendirilmesi
- Gayrimenkul gelirleri
- İşgücü hizmetleri
- Bilgi değişimi hükümleri
gibi konularda uzlaşmaya varır. Türkiye bu süreçte hem yatırım çekme motivasyonunu hem de vergi tabanını koruma amacını dengeler.
d. Parafe, İmza ve Onay Süreci
Anlaşma metni paraflandıktan sonra:
- Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla imzalanır
- Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından onaylanır
- Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer
3. Türkiye’nin Yaklaşımı ve Öncelikleri
Türkiye, vergi anlaşmalarında vergilendirme hakkını paylaşma ve vergi kaçırmayı önleme ilkelerini temel alır. Özellikle:
- Kaynak ülkede vergilendirme yetkisi için pazarlık yapar
- Vergi bilgi değişimi (CRS, FATCA, MCAA) konularında uluslararası iş birliğini önemser
- BEPS (Erozyon ve Kâr Aktarımı) ve MLI (Çok Taraflı Enstrüman) kapsamında anlaşmalarını günceller
Son yıllarda Türkiye; El Salvador, Uganda ve Latin Amerika ülkeleri ile yeni anlaşma müzakerelerine başlamış, mevcut anlaşmaları OECD BEPS ilkeleriyle uyumlu hale getirmektedir.
4. Anlaşmaların Uygulanması ve Denetimi
Türkiye’de yürürlüğe giren vergi anlaşmaları:
- Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından uygulanır
- Mükellefler, anlaşma hükümlerinden doğrudan faydalanabilir
- Uyuşmazlık durumunda MAP (Karşılıklı Anlaşma Usulü) mekanizması kullanılabilir
- Danıştay kararlarında, OECD yorumları ve anlaşma metinleri bağlayıcı nitelikte değerlendirilir
5.Türkiye’nin Uluslararası Vergi Anlaşmalarındaki Yeri
Türkiye, 80’den fazla ülke ile yaptığı anlaşmalarla oldukça geniş bir vergi anlaşması ağına sahiptir. Bu ağ sayesinde:
- Uluslararası yatırımcılara güven sunar
- Çifte vergilendirme riskini azaltır
- Uluslararası standartlara uyum sağlar
- Vergi tabanını korur ve şeffaflık yaratır
Türkiye’nin vergi anlaşmalarındaki aktif ve dengeli yaklaşımı, ülkemizin küresel ekonomik sistemdeki yerini güçlendirmekte ve yatırım ortamını cazip hale getirmektedir.
Vergi anlaşmaları ve uluslararası vergi uyumu konusunda uzman ekibimizle, yatırım ve ticaret faaliyetlerinizde en doğru stratejileri belirlemenize yardımcı oluyoruz. Türkiye’nin geniş vergi anlaşması ağı ve uygulama süreçleri hakkında detaylı bilgi almak veya projelerinize özel danışmanlık desteği talep etmek için bizimle iletişime geçin.
