Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA), hem ulusal vergi idareleri hem de uluslararası yatırımcılar açısından öngörülebilirlik sağlayan, sınır ötesi ekonomik faaliyetleri düzenleyen önemli araçlardır. Bu anlaşmaların hazırlanmasında ise model vergi anlaşmaları (OECD ve BM modelleri) ve bu modellere ilişkin yorumlar hayati bir rol oynar.
Türkiye, hem OECD hem de Birleşmiş Milletler (BM) modeli esas alarak kendi müzakere pozisyonunu belirleyen, dengeli ve ülke çıkarlarını gözeten bir yaklaşım benimsemiştir. Bu makalede, Türkiye’nin model anlaşmalara bakışı, bu anlaşmaların gelişimi ve Türkiye’nin uluslararası vergilendirme sistemine uyumu ele alınacaktır.
1. Model Vergi Anlaşmaları Nedir?
Model vergi anlaşmaları, ülkeler arası çifte vergilendirme riskini azaltmak için geliştirilen ve genellikle şu iki önemli kuruluş tarafından yayımlanan standart metinlerdir:
- OECD Model Tax Convention
- United Nations (UN) Model Double Taxation Convention
Bu modeller; işyeri, temettü, faiz, telif, bağımsız kişisel hizmetler gibi gelir türlerinde hangi ülkenin ne ölçüde vergileme hakkına sahip olduğunu belirler.
2. Türkiye’nin Model Anlaşma Yaklaşımı
Türkiye’nin Tutumu
Türkiye, 80’den fazla ülkeyle imzaladığı ÇVÖA’larda, genellikle OECD modelini esas alırken bazı alanlarda BM modelinden sapmalar göstermektedir. Bu durum, Türkiye’nin hem yatırım çekme hedefleri hem de kaynak ülke olarak vergileme hakkını koruma isteğiyle açıklanabilir.
Türkiye Model Anlaşması
2019’dan itibaren Türkiye, müzakerelere girmeden önce kendi model anlaşma metnini hazırlamakta ve karşı ülkeye önermektedir. Bu model, aşağıdaki özellikleri barındırır:
- Kaynak ülkede sınırlı da olsa vergilendirme hakkı tanınır (özellikle temettü, faiz ve telif gelirlerinde).
- Daimi işyeri (PE) tanımı geniş tutulur.
- İstisna yöntemi yerine vergi kredisi yöntemi tercih edilir.
Bu yaklaşım, hem gelişmekte olan bir ülke olarak vergi gelirlerini korumayı hem de uluslararası standartlara uyumu amaçlar.
3. OECD ve BM Yorumlarının Rolü
Model anlaşmalara ilişkin resmi yorumlar , anlaşma hükümlerinin uygulanmasında büyük önem taşır. Özellikle:
- OECD Yorumları, OECD üyesi olan Türkiye için hem müzakerelerde hem de içtihatlarda önemli bir rehberdir.
- BM Yorumları, gelişmekte olan ülkelerin görüşlerini yansıtır ve Türkiye zaman zaman bu yorumlara da başvurur.
Vergi idareleri, mahkemeler ve mükellefler, bu yorumlara başvurarak belirsiz konulara açıklık getirebilir. Türkiye’de de Danıştay kararlarında ve özelgelerde bu yorumlara atıf yapılmaktadır.
4. BEPS ve MLI ile Uyum Süreci
Türkiye, OECD’nin Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı (BEPS) projesi kapsamında geliştirilen çok taraflı anlaşma olan MLI (Multilateral Instrument)’a taraf olmuş ve birçok ikili anlaşmasını bu çerçevede güncellemiştir.
Bu süreç kapsamında Türkiye:
- Anlaşmalarında vergi kaçakçılığına karşı özel hükümler eklemiştir.
- Ortak Uzlaşma Usulü (MAP) ile uyuşmazlıkların karşılıklı çözümlenmesini desteklemektedir.
- Ancak zorunlu tahkim mekanizmasını henüz kabul etmemiştir.
5. Türkiye’de Uygulama ve Yorum
Uyuşmazlık Çözümü – MAP
2021 yılında yapılan düzenleme ile Türkiye, MAP (Karşılıklı Anlaşma Usulü) hükümlerini iç mevzuatına almıştır. Böylece mükellefler, ÇVÖA çerçevesinde ortaya çıkan sorunlarda hem Türkiye vergi idaresine hem de diğer ülke idaresine başvurarak çözüm talep edebilmektedir.
6.Türkiye’nin Uluslararası Vergi Sistemine Katkısı
Türkiye, model vergi anlaşmaları ve yorumları konusunda aktif ve stratejik bir yaklaşım sergilemektedir. Ulusal çıkarlarını gözetirken uluslararası iş birliğine de önem veren Türkiye’nin yaklaşımı şu yönleriyle öne çıkmaktadır:
Uluslararası standartlara uyum
Kaynak ülke vergileme hakkının korunması
Mükellefler için öngörülebilirlik ve güvence Anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesi
Vergi kaçırma riskine karşı yapısal önlemler
Bu sayede, Türkiye hem yatırım ortamını güçlendirmekte hem de uluslararası vergi sistemine entegre olmaktadır.
ÖzbekCPA, Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ve uluslararası vergi mevzuatı konusunda profesyonel danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
Uluslararası vergi planlaması ve anlaşma uygulamaları hakkında detaylı bilgi ve danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
