Türkiye’deki İş Sözleşmelerine Genel Bakış
4857 sayılı İş Kanunu’n un 8 ila 26. maddeleri arasında iş sözleşmelerine (hizmet akdi) ilişkin yasal düzenlemeler yer almaktadır. Aynı Kanun’un 8. maddesine göre, bir iş sözleşmesinde işçi işveren için çalışmayı, işveren de hizmet karşılığı olarak ilgili ücreti ödemeyi kabul eder.
İş Sözleşmesi herhangi bir şekle tabi değildir. İş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunlu değildir. Ancak, sözleşmenin süresi bir yıl veya daha fazla ise iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunludur. Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren, işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük veya haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücretin ödenme zamanını, kararlaştırılmışsa sözleşmenin sür esini ve fesih halinde tarafların yerine getirmesi gereken yükümlülükleri gösteren yazılı bir belge vermek zorundadır. Bu koşul, bir aydan fazla olmayan belirli süreli iş sözleşmeleri için geçerli olmayacaktır. İş sözleşmesinin iki aydan önce feshedilmesi halinde, bu bilginin işçiye en geç fesih tarihinde yazılı olarak verilmesi gerekmektedir.
Türkiye’de İş Sözleşmesi Türleri:
1-Belirli Süreli / Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri:
Türkiye’de bir iş sözleşmesi belirli süreli veya belirsiz süreli olabilir. İşçi ile işveren arasındaki iş ilişkisi belirli bir süreye bağlı değilse, iş ilişkisinin ne zaman sona ereceği belirtilmemişse, bu durumda belirsiz süreli iş sözleşmesi söz konusudur. İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında belirli süreli bir hizmet için yazılı olarak yapılmış ve belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı ise belirli sürelidir. Belirli süreli iş sözleşmesi esaslı bir neden olmadıkça zincirleme olarak yapılamaz. Aksi takdirde, iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirli süreli olarak kabul edilecektir.
2-Tam Zamanlı / Yarı Zamanlı İş Sözleşmeleri:
A-Tam Zamanlı İş Sözleşmeleri:
Türkiye’de tam zamanlı bir iş sözleşmesi, bir işçinin normal haftalık çalışma saatleri (45 saat) boyunca çalışmasını gerektirir.
B-Yarı Zamanlı İş Sözleşmeleri:
Türkiye’de kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan bir işçi, tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan bir işçiye göre normal haftalık çalışma süresinden önemli ölçüde daha az çalışmaktadır. Kısmi zamanlı çalışan bir işçinin, tam zamanlı çalışan bir işçiye kıyasla, fiili çalışma saatleriyle orantılı olarak ödenen ücret ve paraya ilişkin menfaati.
Çağrıya Dayalı İş Sözleşmesi:
Türkiye’de işçinin üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulduğunda işi yapmayı üstlendiğinin kararlaştırıldığı kısmi süreli iş sözleşmesidir. Yazılı olarak yapılması gerekir. Taraflar, işçinin hafta, ay veya yıl gibi belirli bir zaman dilimi içinde ne kadar süreyle çalışacağını kararlaştırmamışlarsa, haftalık çalışma süresi yirmi saat olarak kararlaştırılmış sayılır. İşçi, çalışması gerekip gerekmediğine bakılmaksızın çağrı üzerine çalışma için belirlenen süredeki ücrete hak kazanacaktır.
II-Kısmi Zamanlı Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi:
Türkiye’de işçinin işyerinde çalışacağı tarih ve saatlerin belirlendiği kısmi süreli iş sözleşmesidir. Çalışma saatleri, tam çalışma saatlerinin üçte ikisini geçemez.
3-Deneme Süreli İş Sözleşmeleri:
Bu iş sözleşmesi deneme süresi için bir koşul içerir. Sözleşmedeki deneme süresi en fazla iki ay olabilir. Ancak deneme süresi, toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar uzatılabilir. Taraflar deneme süresi içinde ihbar ve tazminat sürelerini beklemeksizin sözleşmeyi feshedebilirler. İşçi, çalıştığı günler için ücret ve diğer haklarını saklı tutar.
4 Takımlı Sözleşme:
Takım sözleşmesinde, birden fazla işçi bir araya gelerek bir takım oluşturur ve takımı temsil eden işçilerden biri takım kılavuzu olarak işverenle bir sözleşme yapar. Sözleşmenin süresi ne olursa olsun, sözleşmenin yazılı olarak yapılması ve her bir işçinin kimliğinin ve ücretinin ayrı ayrı belirtilmesi gerekmektedir. Ekip sözleşmesinde belirlenen işçilerden her biri çalışmaya başladığında, o işçi ile işveren arasında ekip sözleşmesinde açıklanan koşullarda bir iş sözleşmesi yapılmış sayılır. Ancak, takım sözleşmesi hakkında Borçlar Kanununun 110 uncu maddesi (Başkasının fiilini taahhüt) hükmü uygulanır. İşveren veya işveren vekili, iş sözleşmesinin yürürlüğe girdiği tarihte işçilerin her birine, işe başladıkları tarihten itibaren ücretlerini ayrı ayrı ödemek zorundadır. İşletmeyle arabuluculuk veya benzeri nedenlerle ekip rehberi için ekipte yer alan işçilerin ücretinden kesinti yapılamaz.
Türkiye’deki iş sözleşmelerinin karmaşıklığını anlamak, hem işverenler hem de çalışanlar için adil ve yasalara uygun bir çalışma ilişkisi sağlamak için çok önemlidir. Türk İş Kanunu, ücret, çalışma saatleri ve fesih prosedürlerine ilişkin açık düzenlemeler de dahil olmak üzere çalışanlar için güçlü korumalar sunar ve bunların tümü bir iş sözleşmesinde dikkatlice ele alınmalıdır. İşverenler için bu yasal yükümlülüklere uymak yalnızca olumlu bir çalışma ortamını teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda maliyetli anlaşmazlık riskini de en aza indirir. İşgücü gelişmeye devam ettikçe, en son yasal güncellemeler ve en iyi uygulamalar hakkında bilgi sahibi olmak, Türkiye’nin dinamik işgücü piyasasındagezinmek için çok önemli olacaktır.
Türkiye’de Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi hakkında bilgi almak isterseniz buraya tıklayınız.
