Son yıllarda birçok ülkede, özellikle çok uluslu şirketlerde, çalışanlara pay senedi verilmesi (employee stock options) yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Bu yöntem, çalışan bağlılığını artırmak, motivasyonu yükseltmek ve şirketin uzun vadeli başarısına katkı sağlamak amacıyla tercih edilmektedir.
Türkiye’de çalışanlara pay senedi verilmesi ise daha çok yabancı sermayeli şirketlerin iştiraklerinde görülmekte, yerli şirketlerde ise henüz sınırlı şekilde uygulanmaktadır.
Son yıllarda birçok ülkede, özellikle çok uluslu şirketlerde, çalışanların şirkete hisse verilerek ortak yapılması yaygınlaşmıştır. Bu uygulamanın temel amaçları şunlardır:
- Nitelikli personelin işten ayrılmasını önlemek,
- Çalışan bağlılığını ve motivasyonunu artırmak,
- Rakip şirketlere karşı rekabet avantajı sağlamak,
- Üst düzey yöneticilere teşvik edici avantajlar sunmak.
Türkiye’de ise bu uygulama sınırlı sayıda şirket tarafından tercih edilmekte olup, daha çok yabancı sermayeli şirketlerin iştiraklerinde görülmektedir.
Pay Senedi Vermede Uygulamalar
Batılı ülkelerde uygulanan hisse planlarının başlıcaları şunlardır:
- Bekleme Süresi Şartlı Planlar – Çalışanlara belirli bir süre sonunda bedelsiz veya indirimli hisse verilmesi.
- İndirimli Satış Planları – Çalışanların maaşlarından kesintiyle indirimli hisse alması.
- Değer Artışı Planları – Hisse alım hakkı verilmeyip, fiyat farkının nakit veya ek hisse olarak çalışana ödenmesi.
- Performans Bazlı Planlar – Belirli hedefler tutturulduğunda nakit bonus veya hisse verilmesi.
- Bonusların Hisseye Çevrilmesi – Yıllık bonusların hisse şeklinde ödenmesi.
Genel olarak bu planlar maliyetli (satın alma hakkı tanıyan) ve maliyetsiz (doğrudan verilen) hisse planları olarak ikiye ayrılır.
Ücret ve Hak Edilme
Gelir Vergisi Kanunu (GVK) m.61’e göre ücret; işverene tabi olarak hizmet karşılığı alınan tüm para, ayın ve menfaatleri kapsar.
- Çalışana bedelsiz hisse verilmesi halinde menfaat, hisselerin tasarruf edilebilir hale geldiği tarihte elde edilmiş sayılır.
- Hisse alım hakkı verilmesi halinde ise menfaat, hakkın kullanıldığı tarihte doğar.
Bu nedenle, çalışana sağlanan menfaatin vergilendirilmesinde hak ediş tarihi kritik öneme sahiptir.
Çalışanlara Hisse Senedi Verilmesi ve Vergilendirme
Türk vergi mevzuatında hisse opsiyon planlarına dair açık bir düzenleme bulunmasa da, GVK hükümleri uyarınca bu menfaatler ücret sayılır.
- Türkiye’de mukim işveren tarafından verilmesi halinde GVK m.94 gereği işveren stopaj yapmak zorundadır.
- Menfaat doğrudan yurt dışındaki işverenden sağlanıyor ve Türkiye’deki işverene yansıtılmıyorsa, GVK m.95 uyarınca çalışan yıllık beyanname vermekle yükümlüdür.
Çalışanın hisseleri kendi iradesiyle satması halinde kazanç, GVK mükerrer m.80 uyarınca değer artış kazancı olarak beyan edilir.
7524 Sayılı Kanun ile Getirilen İstisna
02.08.2024 tarihinde yürürlüğe giren 7524 sayılı Kanun ile GVK m.17’ye ücret istisnası eklenmiştir.
- Kimler yararlanabilir? Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca teknogirişim şirketi olarak belirlenen işverenler.
- İstisnanın kapsamı: Çalışanlara verilen pay senetlerinin, verildiği tarihteki rayiç değerinin bir yıllık brüt ücret tutarını aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna edilir.
- Elde tutma süresi:
- 3 yıl içinde satış → istisna iptal,
- 4–6 yıl içinde satış → istisnanın %75’i iptal,
- 7–12 yıl içinde satış → istisnanın %25’i iptal.
- Vergi işverenden, gecikme faizi ile tahsil edilir.
Bu düzenleme, Türkiye’de çalışanlara hisse verilmesi uygulamasını teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Gerçek Kişilerde Hisse Gelirlerinin Vergilendirilmesi
Ortaklık Haklarının Elden Çıkarılması
- Limited, adi şirket, kooperatif hisseleri → elde tutma süresine bakılmaksızın değer artış kazancı.
- Anonim şirket hisse senetleri → 2 yıl elde tutulan hisseler vergiden istisna.
Kar Payı (Temettü) Gelirleri
- Tam mükellef kurumdan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna (GVK m.22).
- Kalan yarısı, 2025 yılı için 330.000 TL beyan sınırını aşarsa yıllık beyanname ile beyan edilir.
- Yurt dışı kar paylarında istisna sınırı 18.000 TL olup, Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ayrıca dikkate alınmalıdır.
Borsa İşlemleri
- BİST’te işlem gören hisse senetlerinin alım/satım kazançları GVK Geçici m.67 kapsamında stopaj (%0 veya %10) ile vergilendirilir.
- Yurtdışı borsalardan elde edilen kazançlar yıllık beyanname ile beyan edilir.
Çalışanlara hisse verilmesi, hem bağlılığı artıran bir insan kaynakları politikası hem de sermaye piyasalarının gelişmesine katkı sağlayacak bir uygulamadır. Ancak Türkiye’de henüz sınırlı ölçüde kullanılmakta, daha çok yabancı şirketlerce uygulanmaktadır.
7524 sayılı Kanun ile teknogirişim şirketleri için getirilen ücret istisnası, bu uygulamanın yaygınlaşması adına önemli bir adımdır. Fakat istisnanın yalnızca teknogirişim şirketleriyle sınırlı olması ve tam istisna için 12 yıllık uzun bir elde tutma süresi öngörülmesi, uygulamanın cazibesini azaltmaktadır.
Türkiye’de Çalışanlara Pay Senedi Verilmesi İçin Profesyonel Destek
Türkiye’de çalışanlara pay senedi verilmesi, hem insan kaynakları politikaları hem de vergi avantajları açısından stratejik bir uygulamadır. Ancak vergisel düzenlemeler, hak ediş tarihleri, beyan yükümlülükleri ve istisna şartları dikkatle takip edilmelidir.
ÖzbekCPA, çalışanlara pay senedi verilmesi ve vergilendirilmesi konusunda şirketlere kapsamlı danışmanlık sunarak, hem yasal uyum hem de stratejik avantaj sağlamaktadır. Türkiye’de çalışanlara pay senedi verilmesi uygulamaları ve vergi istisnası hakkında detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
