Tek Düzen Hesap Planının Amacı
Türkiye’de Tek Düzen Hesap Planı (TDHP), 1994 yılından itibaren yürürlüğe konularak muhasebe kayıtlarının ülke genelinde standartlaştırılmasını sağlamıştır. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) bu düzenleme ile;
- Mali tabloların karşılaştırılabilirliğini,
- Vergi denetimlerinde şeffaflığı,
- Kamuya ve yatırımcılara güvenilir bilgi sunulmasını
hedeflemiştir.
TDHP’ye uyum, Vergi Usul Kanunu (VUK) çerçevesinde muhasebe düzeni kurallarına uygun defter tutulmasının temel şartıdır.
Uyum Yükümlülükleri
İşletmelerin TDHP’ye uyum kapsamında yerine getirmesi gereken başlıca yükümlülükler:
- Hesapların doğru sınıflandırılması: Gelir, gider, varlık ve borçların belirlenen hesap kodlarında takip edilmesi.
- Belgelerin kayıt zamanı: VUK m. 219 uyarınca, belgeler en geç 10 gün içinde defterlere işlenmelidir.
- Dönem sonu işlemleri: Yansıtma ve kapanış kayıtlarının TDHP çerçevesinde yapılması.
- Mali tabloların hazırlanması: Bilanço ve gelir tablosu, TDHP’deki hesap gruplarına uygun olarak düzenlenmelidir.
- Elektronik sistem kullanımı: e-Defter, e-Fatura, e-Arşiv gibi dijital uygulamalarda da TDHP’ye uyum zorunludur.
Uyum Sağlanmadığında Karşılaşılacak Cezalar
Gelir İdaresi, TDHP’ye uyumsuzluğu Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde cezalandırır:
- Usulsüzlük Cezaları
- Defterlerin usulüne uygun tutulmaması,
- Hesap planına aykırı kayıt yapılması,
- Belgelerin kayda alınmaması. Bu durumlarda VUK m. 352’ye göre 2025 yılı için belirlenen tutarlarda usulsüzlük cezası uygulanır.
- Özel Usulsüzlük Cezaları
- Belgelerin hiç düzenlenmemesi veya gerçeğe aykırı düzenlenmesi,
- Defterlerin e-Defter formatına uygun olmaması. VUK m. 353 uyarınca yüksek tutarlı para cezaları gündeme gelir.
- Vergi Ziyaı Cezası
- TDHP’ye uyumsuzluk nedeniyle gelir veya kurumlar vergisi matrahı eksik beyan edilmişse, Vergi ziyaı cezası (%100 oranında) uygulanır.
- Ağırlaştırılmış Yaptırımlar
- Sahte belge veya yanıltıcı belge kullanımı halinde, VUK m. 359 kapsamında hapis cezası dahi gündeme gelebilir.
Türkiye’de İşletmeler İçin Önemi
TDHP’ye uyum:
- Denetimlerde riskleri azaltır,
- Vergi incelemelerinde güven sağlar,
- Şirketin mali raporlama kalitesini artırır.
Uyumsuzluk ise hem parasal cezalar hem de itibar kaybı doğurabilir.
Profesyonel Destek Almanın Avantajı
Türkiye’de vergi ve muhasebe düzenlemeleri sık değiştiği için, işletmelerin alanında uzman mali müşavir veya vergi danışmanlarıyla çalışması önemlidir. Bu sayede hem Gelir İdaresi’nin beklentilerine tam uyum sağlanır hem de cezai riskler en aza indirilir. ÖzbekCPA, Tek Düzen Hesap Planı uygulamalarında ve vergi mevzuatına uyum süreçlerinde profesyonel danışmanlık sunmaktadır.
