Amaç

Türkiye’de çalışanlara hisse edindirme uygulamaları, çalışan bağlılığını ve motivasyonunu artırmak, işten ayrılmaları önlemek ve nitelikli elemanları çekmek amacıyla gündeme gelmektedir. Özellikle üst düzey yöneticilere hisse senedi verilmesi veya indirimli hisse alma hakkı sağlanması, dünyada sık kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır. Ancak Türkiye’de bu uygulamalar yaygın değildir; daha çok ABD ve Avrupa’da görülmektedir.

Başlıca Uygulama Türleri

1. Bekleme süresi sonunda bedelsiz veya indirimli hisse verilmesi.
2. Çalışanın maaşından kesinti ile indirimli hisse satın alması.
3. Hisse fiyat farkının nakit veya hisse olarak verilmesi.
4. Performans ölçütleri sağlanınca hisse/bonus verilmesi.
5. Yıllık bonusların hisse şeklinde ödenmesi (belirli süre devredilemez).

Genel olarak planlar, maliyetli (satın alma hakkı) ve maliyetsiz (doğrudan verilen) olarak ikiye ayrılmaktadır.

Türkiye’de Ücret ve Hak Edilme

• Bedelsiz hisse, hukuki ve ekonomik olarak tasarrufa geçtiği tarihte elde edilmiş sayılır.
• Hisse alım hakkı, fiilen kullanıldığı tarihte elde edilmiş kabul edilir.
• Çalışana sağlanan menfaatler ücret kapsamında değerlendirilir.

Türkiye’de Vergilendirme

Türk vergi mevzuatında bu konuda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Genel hükümlerden hareketle vergilendirme yapılır.

• GVK m.61: Hisse senedi menfaati “ücret”tir.
• GVK m.94: İşveren, çalışanına sağladığı bu kazanç üzerinden vergi tevkifatı yapmakla yükümlüdür.
• GVK m.95: Yurt dışı işveren doğrudan sağlıyorsa, çalışan yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan eder.
• Çalışan hisselerini elden çıkarırsa GVK mükerrer 80 uyarınca değer artış kazancı olarak vergilendirilir.

7524 Sayılı Kanun – Yeni Ücret İstisnası

Bu düzenleme yalnızca teknogirişim şirketleri için geçerlidir.

• Çalışanlara bedelsiz veya indirimli verilen pay senedinin rayiç değerinin bir yıllık brüt ücret tutarını aşmayan kısmı gelir vergisinden istisnadır.
• Satış süresine göre istisna geri alınmaktadır:
  • 3 yıl içinde satış: Verginin tamamı geri alınır.
  • 4–6 yıl içinde satış: %75’i geri alınır.
  • 7–12 yıl içinde satış: %25’i geri alınır.

Zamanaşımı süresi, hisselerin elden çıkarıldığı yılı takip eden yıl başından başlar.

Çalışanlara Pay Senedi İstisnası (7524 Sayılı Kanun m.17)

• Yürürlük Tarihi: 02.08.2024
• Kapsam: Teknogirişim şirketleri tarafından çalışanlara bedelsiz veya indirimli verilen pay senetleri.
• İstisna: Verildiği tarihteki rayiç değerinin, çalışanın bir yıllık brüt ücretini aşmayan kısmı gelir vergisinden istisnadır.

İstisna Şartları

1. İşverenin Teknogirişim Şirketi Olması
   Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı kriterlerine göre teknogirişim niteliğinde olması gerekir. Henüz resmi kriterler belirlenmemiştir.
2. Pay Senedinin Rayiç Değeri
   VUK mükerrer m.266’ya göre normal alım-satım değeri esas alınır.
3. Elde Tutma Süresi ve İstisna Oranları
   • 3 yıl içinde satış: İstisna edilen verginin tamamı geri alınır.
   • 4–6 yıl içinde satış: %75’i geri alınır.
   • 7–12 yıl içinde satış: %25’i geri alınır.
   • 12 yıldan uzun süre elde tutma: Tam istisna.

İşveren, 326 Seri No.lu GVK Genel Tebliği ekindeki formu doldurup, muhtasar ve prim hizmet beyannamesine eklemelidir.

Hisse Opsiyon Planları ve Ücret Niteliği

Hisse opsiyon planları, çalışana bedelsiz veya indirimli hisse edinme hakkı tanımaktadır.

• GVK m.61: Bedelsiz veya düşük bedelli hisse menfaati “ücret” sayılır.
• Vergilendirme, çalışanın hukuki ve ekonomik tasarrufuna geçtiği dönemde yapılır.

Türkiye’de bu uygulamalar sınırlı olmakla birlikte, yeni istisna düzenlemesiyle özellikle teknogirişimlerde önem kazanması mümkündür. Ancak yalnızca teknogirişim şirketleriyle sınırlı olması, 12 yıllık uzun elde tutma şartı ve verginin 12 yıl dolmadan satışta gecikme faiziyle işverenden tahsil edilmesi gibi koşullar, uygulamanın cazibesini azaltmaktadır.

---