Türk vergi sistemi, matraha esas olan tutarın veya değerin resmî kurumlara beyan edilmesine dayanır. “Beyana dayalı vergilendirme” olarak adlandırılan bu sistem, tarhiyattan ödemeye kadar uzanan geniş bir süreci kapsar. Mükellefler, kanunlarla belirlenen şekilde ve sürede beyanname vermekle yükümlüdür. Aksi takdirde özel usulsüzlük cezası uygulanır.
Bu yazıda, Türkiye’de beyannamenin ne olduğunu, nasıl verildiğini ve hangi türlerde düzenlendiğini ayrıntılı biçimde inceleyebilirsiniz.
Beyanname Nedir ve Beyanname Sorgulaması Nasıl Yapılır?
Beyanname, herhangi bir durumu resmî kurumlara bildirme amacı taşıyan yazılı belgedir. Vergilendirme süreçlerinde büyük önem taşır; çünkü tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil aşamalarının düzenli işlemesini sağlar.
Şirket kuruluşu veya faaliyet sürecinde sıkça karşılaşılan beyannameler; kazanç, borç, gider veya değişiklikleri ilgili mercilere bildirmenizi sağlar.
Mükellefler, e-Beyanname sistemi veya e-Devlet üzerinden geçmiş beyanlarını görüntüleyebilir. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından sunulan bu sistem, beyannameleri elektronik ortamda görme ve gönderme kolaylığı sağlar. e-Devlet üzerinden de beyan sorgulaması yapmak mümkündür — tek yapmanız gereken arama bölümüne beyan türünü yazıp gerekli bilgileri doldurmaktır.
Beyanname Hangi Alanlarda Kullanılır?
Beyannameler, mükellefleri ilgilendiren durumların resmî makamlara bildirilmesinde kullanılır. En yaygın kullanım alanı vergi levhası düzenlenmesidir.
Vergi levhası, beyan edilen kazançlara göre düzenlenir; dolayısıyla vergi beyanında bulunmadan vergi levhası almak mümkün değildir.
Bunun dışında beyannameler şu alanlarda da kullanılır:
- Maliye beyannameleri
- Mühür beyannameleri
- İmza beyannameleri
- Oda kayıt beyannameleri
Bu belgelerin temel amacı, vergi borcunu ortaya çıkarmaktır. Vergi dairesine yapılan beyanlar sayesinde borçlar tespit edilir, ödeme süreci başlar ve usulsüzlük cezalarının önüne geçilir.
Beyanname Nasıl Verilir?
Türkiye’de beyanname vermenin hem fiziki hem elektronik yolları vardır.
Fiziki beyanda bulunmak için vergi dairesine gidilebilirken, elektronik beyan için GİB’in e-Beyanname sistemi veya e-Devlet kullanılabilir.
e-Beyanname sisteminden yararlanmak isteyen mükelleflerin Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı oldukları vergi dairesine başvurması gerekir.
Şahıs şirketleri bizzat başvuru yaparken, tüzel kişilerin kanuni temsilcileri aracılığıyla işlem yapması zorunludur.
e-Beyanname Süreci
- GİB’in sitesinde yer alan “Gerekli Programlar” sekmesindeki uygulamaları yükleyin.
- “Beyanname Düzenleme Programı” ile belgenizi hazırlayın.
- Beyannameyi en fazla 1 MB olacak şekilde paketleyin.
- e-Beyanname sistemine kullanıcı kodu ve şifreyle giriş yapın.
- “Paket Gönderme” menüsünden ilgili beyanı seçin.
- “Gönder” butonuna tıklayarak işlemi tamamlayın.
Bu işlemleri, mali müşaviriniz aracılığıyla veya entegrasyon hizmetleri sağlayan profesyonel platformlar üzerinden de kolayca yönetebilirsiniz.
Beyanname Türleri Nelerdir?
Beyanname türleri, kapsamına göre farklılık gösterir. Genellikle bildirilen vergi türü veya kazanç türü esas alınır.
Aşağıda Türkiye’de şirketlerin en sık kullandığı beyanname türleri yer almaktadır.
Muhtasar Beyanname
Gelir Vergisi Kanunu’nun 84. maddesinde düzenlenmiştir.
İşverenler veya vergi kesintisi yapanlar, stopaj yoluyla kestikleri vergileri toplu olarak bildirir.
Aylık veya üç aylık dönemlerle verilebilir.
En yaygın örnek, işverenin çalışan maaşlarından kesilen Gelir Vergisi stopajıdır.
KDV Beyannamesi
Katma Değer Vergisi (KDV), bir mal veya hizmeti satın alan kişi tarafından ödenir.
Mükellefler, ödemekle yükümlü oldukları KDV tutarını her ay 28’ine kadar beyan eder.
Form doldurularak hem fiziki hem çevrim içi olarak gönderilebilir.
KDV beyanı sonrası aynı gün vergi borcu ödenmelidir.
Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi
Kişi veya kurumların bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazançları beyan ettikleri belgedir.
Gelir unsurları şunlardır:
- Ticari kazanç
- Zirai kazanç
- Serbest meslek kazancı
- Ücret geliri
- Gayrimenkul sermaye iradı
- Menkul sermaye iradı
- Diğer kazanç ve iratlar
Yıllık gelir beyanı Mart ayının son gününe kadar yapılmalıdır.
Gecikme halinde özel usulsüzlük cezası uygulanır.
Kurumlar Vergisi Beyannamesi
Anonim, limited ve eshamlı komandit şirketler tarafından verilir.
Beyan, şirketin yıllık safi kazancı üzerinden hesaplanır ve Nisan ayı sonuna kadar yapılır.
Tüm şube ve birimlerin gelirleri tek beyannameyle bildirilir.
Geçici Vergi Beyannamesi
Kurumlar Vergisi mükellefleri ile gerçek usulde ticari kazanç sahipleri tarafından verilir.
Üçer aylık dönemlerde düzenlenir.
Beyan süresi, kazanç dönemini izleyen ikinci ayın 17’sine kadar devam eder.
Bu sayede Gelir veya Kurumlar Vergisi önceden tahsil edilmiş olur.
Basit Usul Beyannamesi
Basit usule tabi mükellefler, gelir ve gider farklarını esas alarak beyan verir.
Bu yöntemi kullananlar, vergi tevkifatı yapmaz ve bazı yükümlülüklerden muaftır.
Örneğin kira giderleri için muhtasar beyanname verilmesine gerek yoktur.
Damga Vergisi Beyannamesi
Hukuki işlemleri belgeleyen resmî evraklar üzerinden alınır.
Damga Vergisi beyannamesi, bu belgelerden doğan mali yükümlülüklerin beyanını sağlar.
Zamanında verilmemesi hâlinde vergi ziyaı cezası ve gecikme zammı uygulanır.
Beyan, ilgili ayın 23’üne kadar yapılmalıdır.
Vergi yükümlülüklerinizi zamanında ve doğru şekilde yerine getirmek, hem yasal uyumunuzu korumanız hem de cezai risklerden kaçınmanız açısından büyük önem taşır. ÖzbekCPA olarak, beyannamelerin hazırlanmasından e-beyan sisteminde gönderimine kadar tüm süreçlerde profesyonel destek sunuyoruz. Şirketinizin ihtiyaçlarına özel çözümlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak veya uzman ekibimizle görüşmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
