SERBEST BÖLGE KAVRAMI

Serbest bölgeler ülkede özel alanlar olarak tanımlanır ancak gümrük sınırları dışında sayılırlar ve ayrıca dış ticaret ve diğer mali ve ekonomi kanun ve yönetmeliklerin geçerli olmadığı bölgelerdir.  

SERBEST BÖLGE KURMA KRİTERLERİ

·         Ulaşım imkanları, limanlara ve ticaret yollarına bitişik olması,

·         Şehirde ticari ve sanayi altyapının mevcut olması,

·         Hammadde, kalifiye işçi, elektrik, içme suyu vs. gibi üretim faktörlerinin mevcut olması,

·         Bölgenin serbest bölge kurulabilmesi için fiziksel özelliklerinin uygun olması ve fiziksel olarak genişletilebilir olması,

·         Yatırım ve işletme aşamalarında finansal bir model uygulanması,

·         Modern altyapı tesislerine sahip olması,

·         Potansiyel pazarın mevcut olması

AMAÇLAR

·         İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek

·         Doğrudan yabancı yatırımları ve ortak girişimleri teşvik etmek

·         Hammadde stoklarına ve ekipmana uygun koşullarla kolay erişim sağlamak

·         Uluslararası finans ve ticaret imkanlarını teşvik etmek

·         Teknoloji transferini artırmak

·         Dünya ekonomisiyle entegrasyonu hızlandırmak

·         Araştırma ve geliştirme için uygun bir ortam yaratmak

SERBEST BÖLGE TİPLERİ

Yarı-özel Serbest Bölgeler

Arazinin devlete ait olduğu ve ana şirketin yer kiraladığı ve faaliyet gerçekleştirdiği bölgedir

Özel Serbest Bölgeler

Arazinin işletmeci şirket tarafından sahip olunan ve işletmecinin bölgeyi işlettiği alandır, burada işletmeci şirket, yatırımcılara yer kiralayıp satabilir.

İŞLETME ŞEKİLLERİ

·         Üretim

·         Montaj-demontaj

·         Ticaret

·         Hizmet (lojistik vs.)

 

SERBEST BÖLGELERİN AVANTAJI

Gümrük ve vergileri ve diğer çeşitli resimlerden %100 muafiyet

İmalatçı şirketler için kurumlar gelir vergisinden %100 muafiyet

Katma Değer Vergisinden (KDV) ve özel tüketim vergisinden %100 muafiyet.

Geçerli belgeler için pul vergisinden  %100 muafiyet

Çalışanların maaşlarında uygulanan gelir vergisinden %100 muafiyet (serbest bölgelerde ürettikleri malların FOB değerinin en azından %85’ini ihraç eden şirketler için uygulanır).

Malların serbest bölgede sınırsız bir süreyle kalabilmesi

Şirketler serbest bölgelerden Türkiye dahil, herhangi bir kısıtlama olmaksızın yurtdışına kar transferi yapmakta serbesttirler.

SERBEST BÖLGELERİN TÜRK EKONOMİSİNE KATKILARI

·         Türkiye’deki serbest bölgelerin toplam ticaret hacmi kurulduklarından bu yana 200 milyar Dolara ulaştı.

·         Doğrudan istihdam 50.640’a ulaştı

·         Şirket sayısı 638’i yabancı olmak üzere 3.619 şirket buralarda faaliyet gösteriyor.

·         Yapılan yatırımlar yoluyla çok önemli miktarda teknolojik transfer gerçekleştirildi

·         Ülkemizde ihtiyaç bulunan kalifiye elemanların eğitimine katkıda bulunuluyor

·         Ülkemizde nihai yatırımlar için bir ön laboratuvar gibi hareket ederek yabancı sermaye girdisinden ciddi oranda dış yarar sağlanmaktadır.

·         Komşu şehirler ve diğer serbest bölgelerle yoğun ticari ilişkiler sayesinde önemli bir yan sanayi potansiyeli yaratılmıştır.

·         Serbest bölge alanında oluşturulan olumlu yararın modern kentleşme sürecine olumlu bir katkısı bulunmakta ve serbest bölgeler sağlıklı ve planlı kentleşmede önemli bir rol oynamışlardır.

·         Kamu finansmanı açısından ise kamuya yaklaşık 770 milyon Dolarlık fon geliri ve sosyal sigorta prim tutarı aktarılmıştır.

·         Serbest Bölgelerin kurucuları ve İşletmeci şirketler, serbest bölgelerin tanıtımında yabancı yatırımcıları çekmek için bir çeşit yatırım ajansı gibi hareket ederek devletin görevini üstlenmişlerdir.

·         Bütün bu göstergeler, serbest bölgeler hakkında yapılan fayda/gider analizlerinde olumlu faktörlerin ağır bastığını kanıtlamıştır.

 

TÜRKİYE’DEKİ SERBEST BÖLGELERİN FAYDALARI

1.         İmalatçılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma Fırsatı

·         Türkiye’nin Avrupa Birliğinin tam üyesi haline geldiği ve vergi yılının sonuna kadar, serbest bölgelerde kullanıcı imalatçıların ürettikleri mal satışından gelirleri yoluyla elde edilen kazançlar gelir vergisi veya kurumlar vergisinden muaftır.

·         Serbest bölgelerde ürettikleri malın FOB değerinin en azından yüzde 85’ini ihraç eden Serbest bölge kullanıcıları tarafından istihdam edilen işçilerin maaşları gelir vergisinden muaftır. Bakanlar kurulu bu oranı yüzde 50’ye düşürebilir.

·         Kullanıcı imalatçılar tarafından serbest bölgelerde yürütülen faaliyetlerle ilgili işlemler ve düzenlenen belgeler pul vergi ve harçlarından muaftır.

Üretim ruhsatı dışında 06/02/2004 tarihinden önce “İşletme Ruhsatı” almış olan serbest bölge kullanıcıları, işletme ruhsatlarının geçerlilik süresince gelir vergisi ve kurumlar vergisinden muaftırlar.  

Üretim ruhsatı dışında 06/02/2004 tarihinden sonra “İşletme Ruhsatı” almış olan serbest bölge kullanıcıları gelir ve kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanamıyorlar.

2.         Orta ve Uzun Vadeli Planlama Fırsatı

İşletme ruhsatının geçerlilik süresi:

·         Kiracı kullanıcılar için 15 yıl

·         İmalatçı kullanıcılar için 20 yıl

·         Kendine ait işyeri kuran (yatırımcılar) kullanıcılar için 30 yıl

·         İmalatçı-yatırımcı kullanıcılar için 45 yıl

Hazineye ait araziler üzerinde bulunan binalar ve yapı arsaları yatırımcılar tarafından 49 yıllığına kiralanabilir veya irtifak hakkı alabilirler.

3.         Kar Transferi Olanağı

Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen gelir ve kazançlar herhangi bir izne tabi olmadan Türkiye dahil serbestçe yurtdışına transfer edilebilir.

 

4.         Dış Ticaretin Kolay hale Gelmesi

Türkiye’den serbest bölgelere satılan mallar ihracat rejimine tabi olması nedeniyle serbest bölge kullanıcıları katma değer vergisi ödemeden Türkiye’den mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer taraftan da serbest bölgeler arasında ve üçüncü ülkelerle yapılan ticaret dış ticaret rejimine tabi değildir.

Ayrıca talep üzerine, 5000 Dolar veya Türk Lirası karşılığı değerindeki mallar ihracat prosedürlerinden muaf tutulabilmektedir.

5.         Ticari Araçların Gümrük Vergisi Prosedüründen muaf olması

Serbest dolaşımda bulunan mallar herhangi bir gümrük vergisi ödemeden Türkiye’ye veya AB ülkelerine gönderilebilir. Ayrıca serbest bölgelere giren üçüncü ülke menşeli mallara veya üçüncü ülkelere giden mallara gümrük vergisi uygulanmamaktadır.

6.         AB Ülkelerine Kolay Erişim Sağlanması

Serbest Bölgeler Türkiye – AB Gümrük bölgesinin bir parçası olması nedeniyle serbest dolaşımdaki mallar ATR belgesiyle AB ülkelerine gönderilebilmektedir. Üçüncü ülke menşeli mallarla ilgili gümrük vergisi de serbest bölgelere girişte ödenmemektedir. Ancak serbest dolaşımda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar ATR belgesiyle AB ülkelerine ortak Gümrük Tarifesinde belirlenmiş gümrük bedelleri ödendikten sonra  gönderilebilir

7.         Eşit Muamele

Serbest bölgelerde sağlanan teşvik ve avantajlar menşei ne olursa olsun bütün firmalara açıktır.

8.         Sınırsız Süre

Mallar serbest bölgelerde herhangi bir süre sınırı olmadan kalabilmektedir

9.         Ticari Faaliyetlerin Piyasa Talep ve Koşullarına Göre Yönetilmesi

Türk Serbest Bölgelerinde, imalatçının talebi olmadığı sürece, kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarca veya mevzuatla tanımlanan fiyat, kalite ve standartlarla ilgili hükümler geçerli değildir. Ayrıca gümrük ve dövizle ilgili yükümlülükler serbest bölgelerde geçerli değildir.

10.       Enflasyon Muhasebesi

Türk serbest bölgelerinde yapılan her ödeme serbest dövizle yapılır.

11.       Yurtiçi ve Yurtdışı Piyasaların Erişim

Dünyadaki birçok serbest bölgenin aksine, Türkiye’de riskli ürünler haricinde iç piyasaya satış yapılmasına için verilmiştir.

12.       Azaltılmış Bürokratik Uygulamalar ve Dinamik Yönetim

Uygulama ve işletme sürecinde bürokratik işlemler minimize edilmiştir. Serbest bölgeleri profesyonel özel şirketler yönetmektedir.

13.       Stratejik Lokasyon

Türkiye’deki Serbest Bölgeler AB ve Ortadoğu ülkelerin piyasalarına yakındır, Akdeniz, Ege ve Karadenizin belli başlı  limanlarına bitişik konumdadır ve uluslararası havalimanı ve karayollarına kolay erişim sağlanmaktadır.

14.       Rekabetçi Altyapı Standartları

Türk Serbest Bölgelerinin Altyapısı uluslararası standartlarla rekabet gücü yüksek olan altyapılardır.

15.       Tedarik Zinciri Yönetimi

Türk Serbest Bölgeleri, özellikle ihraç ürünleri imal eden şirketler açısından orta malzeme ve hammadde sağlanmasında tedarik zincir yönetim fırsatı yaratmaktadır.

TÜRKİYE’DEKİ SERBEST BÖLGELER

Adana-Yumurtalık Serbest Bölge Müdürlüğü

Antalya Serbest Bölge Müdürlüğü

Avrupa Serbest Bölge Müdürlüğü

Bursa Serbest Bölge Müdürlüğü

Denizli Serbest Bölge Müdürlüğü

Ege Serbest Bölge Müdürlüğü

Gaziantep Serbest Bölge Müdürlüğü

İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölge Müdürlüğü

İstanbul Endüstri ve Ticaret Serbest Bölge Müdürlüğü

İstanbul Trakya Serbest Bölge Müdürlüğü

İzmir Serbest Bölge Müdürlüğü

Kayseri Serbest Bölge Müdürlüğü

Kocaeli Serbest Bölge Müdürlüğü

Mardin Serbest Bölge Müdürlüğü

Mersin Serbest Bölge Müdürlüğü

Rize Serbest Bölge Müdürlüğü

Samsun Serbest Bölge Müdürlüğü

Trabzon Serbest Bölge Müdürlüğü

Tübitak Mam Teknoloji Serbest Bölge Müdürlüğü

 

SERBEST BÖLGELERDE İŞLETMECİLİK

Ekonomi Bakanlığı, Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğünden İşletme Ruhsatı almak ve bir Şirket kurmak için gerekli süre, dosya sunulduktan sonra yaklaşık 1-2 haftalık süredir.

Başvuru Dosyası için gerekli belgeler:

·         Başvuru Sahibi ve serbest bölge işletmeciliği hakkında açıklayıcı bilgi verilmesi,

·         Şirketle ilgili temsilcinin imza örneği ve vekaletnamesi, yetki belgesi ve imza örneği, varsa açılacak şubeler ve şirketin imza sirküleri.

·         Yurtdışında yerleşik bulunan şirketlerin ticaret sicil belgesi

·         Varsa, son üç yılın bilançoları ve gelir tabloları,

·         Türkiye Merkez Bankasına yatırılan başvuru ücreti olan 5.000 Doların yatırıldığına dair makbuzun aslı ve      bir fotokopisi,

·         İşletme Ruhsat Formu (doldurulduktan ve usulünce imzalandıktan sonra) ve bir kopyası

·         GTİP (uyumu sağlanmış mal tanımı ve kodlama sistemi) 12 haneli olarak açıklanarak serbest bölgede hangi malzemelerin satın alınacağı ve satılacağı ayrı bir sayfada açıklanacaktır.

·         Kurulması amaçlanan şirketin Kuruluş Sözleşme tasarısının iki asıl sureti (bütün ilgililer tarafından imzalı olarak) Şube açılışlarında buna gerek yoktur.

·         Üretimi açıklayan üretim takip programı

2)    Ticaret Sicili

(serbest bölgede yeni bir şirket kurmayı tercih edenler veya yurtdışında mevcut şirketlerine burada şube açmayı düşünenler için)

Yaklaşık süre : Yeni şirket için bütün belgeler sunulduktan sonra 1 gündür. Şube açmak için gerekli süre Bakanlıktan onay almak için 1 hafta gerekmektedir.

3)    İşletmeci/Kurucu şirketle Kira sözleşmesi imzalanır

4)    İşletme Ruhsatı almak

GDFZ’den yaklaşık 1 haftadır.       

Gerekli belgeler;

·         Kira sözleşmesinin bir kopyası  (Şirket tescilinden itibaren bir ay içinde imzalanması gerekir)

·         Şirketin/şubenin tescil belgesi ticaret ve sanayi odasından alınacaktır (Noter tasdikli 1 asıl suret halinde)

·         Yeni kurulan şirketin imza sirküleri

5)    Vergi Müdürlüğüne kaydolmak 

Vergi numarası almak için yaklaşık 1 gün yeterlidir ancak 1 hafta inceleme süresi bulunmaktadır.

Gerekli belgeler;

·         İşletme Ruhsatı ön izni

·         Ticaret Odasından tasdikli Ticaret Sicil Gazetesi veya Şirket Kuruluş Sözleşmesi

·         Ticaret odasından kayıt belgesi

·         Kaşeli dilekçe

 

6)    Banka hesabı açmak

 

Türkiye’deki herhangi bir serbest bölgede şubesi bulunun herhangi bir bankada açılabilir.  

Gerekli Belgeler;

Hangi bankada hesap açacaksanız oraya sormalısınız.